Οι φυσικές καταστροφές μπορεί να είναι εντελώς απρόβλεπτες και να έχουν πολύ σοβαρές συνέπειες στη ζωή των ανθρώπων. Όλοι χρειάζονται στήριξη σε τέτοιες στιγμές. Δεδομένου, όμως, ότι ο καθένας μας είναι διαφορετικός, το είδος και ο βαθμός της στήριξης που χρειάζεται μπορεί να διαφέρει.
Παρακάτω υπάρχουν μερικοί τρόποι αναφορικά με το πως μπορούμε να στηρίξουμε έμπρακτα και ουσιαστικά ενήλικες και παιδιά που ήρθαν αντιμέτωποι με μία φυσική καταστροφή.
– Αναγνωρίστε τις συνήθεις αντιδράσεις: πέρα από τη σωματική βλάβη, οι φυσικές καταστροφές μπορεί να προκαλέσουν πληθώρα έντονων συναισθημάτων καθώς και αλλαγές στη συμπεριφορά. Για το λόγο αυτό, συναισθήματα όπως άγχος, φόβος, θυμός, αβοηθησία, έλλειψη ασφάλειας, και αδυναμία ελέγχου αλλά και συμπεριφορές όπως δυσκολίες στον ύπνο και τη διατροφή, εφιάλτες κ.α. είναι συχνές και αναμενόμενες. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσετε τις συγκεκριμένες εκδηλώσεις και να δώσετε χώρο και χρόνο στο άτομο να τις βιώσει και να τις επεξεργαστεί.
– Ακούστε περισσότερο, μιλήστε λιγότερο: είναι σημαντικό να ακούσετε τις ανησυχίες των ανθρώπων. Μη νιώθετε την ανάγκη να πείτε ή να κάνετε κάτι. Μετά από μία φυσική καταστροφή υπάρχουν ανησυχίες για ανθρώπους που αναζητώνται ακόμα, για τα παιδιά, για τις καταστροφές στις περιουσίες και τα υπάρχοντα ή για τα κατοικίδια. Ακούστε όσα θέλουν να μοιραστούν οι άνθρωποι μαζί σας και μη βιάζεστε να δώσετε απαντήσεις, συμβουλές ή καθοδήγηση.
– Παρέχετε χρήσιμες πληροφορίες: η παροχή πληροφοριών αναφορικά με τις δομές/υπηρεσίες υποστήριξης και τους διαθέσιμους πόρους είναι καίριας σημασίας για τους ανθρώπους έπειτα από μία φυσική καταστροφή. Οι άνθρωποι μπορεί να χρειαστούν άμεσα ιατρική περίθαλψη ή συναισθηματική υποστήριξη ενώ οι πληροφορίες αναφορικά με την παροχή υλικών αγαθών είναι κρίσιμης σημασίας καθώς προσωρινά απαλλάσσει το άτομο από επιπλέον ανησυχίες.
– Παραμείνετε διαθέσιμοι: η διαχείριση σοβαρών κρίσεων όπως αυτές που ακολουθούν μία φυσική καταστροφή απαιτούν συνήθως χρόνο και δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ωστόσο με το πέρασμα του χρόνου συχνά οι άνθρωποι κατορθώνουν να επιστρέψουν στην καθημερινότητά τους και να επανακτήσουν τη λειτουργικότητά τους. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό να παραμείνετε διαθέσιμοι να βοηθήσετε ή να στηρίξετε τους ανθρώπους με τον τρόπο που το έχουν ανάγκη σε βάθος χρόνου.
Σε ότι αφορά τα παιδιά είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το αίσθημα ασφάλειας είναι ζωτικής σημασίας. Τα παιδιά στρέφονται στους γονείς σε περιπτώσεις που το αίσθημα της ασφάλειας απειλείται. Εάν το παιδί σας έγινε μάρτυρας μίας φυσικής καταστροφής είτε άμεσα είτε έμμεσα είναι σημαντικό να έχετε κατά νου τα ακόλουθα:
– Δώστε προσοχή στις συναισθηματικές εκδηλώσεις και τις συμπεριφορές και ενθαρρύνετε την έκφραση συναισθημάτων: συχνά έπειτα από φυσικές καταστροφές τα παιδιά μπορεί να αισθανθούν πληθώρα αρνητικών συναισθημάτων όπως άγχος, φόβο, σοκ, ενώ δεν είναι απίθανο να παρατηρηθούν αλλαγές στη συμπεριφορά τους όπως δυσκολίες στον ύπνο και τη διατροφή. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό να παρέχετε στα παιδιά ένα πλαίσιο έκφρασης των συναισθημάτων. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω του διαλόγου, του παιχνιδιού, ή της γραφής και της ζωγραφικής.
– Απαντήστε ειλικρινά στις ερωτήσεις των παιδιών: συχνά είναι δύσκολο να εξηγήσουμε στα παιδιά την αιτία ενός γεγονότος, την οποία και εμείς οι ίδιοι ίσως δεν γνωρίζουμε. Είναι ωστόσο σημαντικό να δώσετε το περιθώριο στα παιδιά να εκφράσουν ανοιχτά τυχόν προβληματισμούς και απορίες. Δεν είναι απαραίτητο να δώσετε λεπτομερείς περιγραφές ή επιπλέον πληροφορίες πέρα από αυτές που καλύπτουν τις ερωτήσεις των παιδιών. Ωστόσο, είναι σημαντικό να απαντήσετε με ειλικρίνεια και να διορθώσετε τυχόν λανθασμένες αντιλήψεις των παιδιών αναφορικά με την καταστροφή.
– Βοηθήστε τα να αισθανθούν ασφάλεια και σταθερότητα: οι εικόνες στις οποίες γίνεται μάρτυρας ένα παιδί αλλά και οι απώλειες που συχνά συνοδεύουν μία καταστροφή (π.χ. ένα καμένο σπίτι) διαταράσσουν το αίσθημα της ασφάλειας και της σταθερότητας. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό να διαβεβαιώσετε το παιδί ότι είστε εκεί για αυτό καθώς και να το ενημερώσετε για όσα γίνονται από την κοινότητα ή άλλους συνανθρώπους, οργανισμούς και υπηρεσίες προκειμένου να διαχειριστούν την κρίση. Επιπλέον, η διατήρηση μίας ρουτίνας (π.χ. δραστηριότητες που ευνοούν τον ύπνο, τη διατροφή ή την άσκηση) επιτρέπει στο παιδί να διατηρήσει μία σταθερότητα και συνδράμει στο αίσθημα της ασφάλειας.
– Αποφύγετε την υπερβολική έκθεση στις ειδήσεις: η υπερβολική έκθεση σε εικόνες και νέα που αφορούν την καταστροφή και τις συνέπειές της είναι περιττή καθώς ενισχύει τα αρνητικά συναισθήματα που τρέφει το παιδί και διαταράσσει το όποιο αίσθημα ασφάλειας. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό να περιορίσετε την έκθεση του παιδιού σε εικόνες προερχόμενες από την τηλεόραση, το διαδίκτυο, τις εφημερίδες, και το ραδιόφωνο καθώς και σε συζητήσεις με άλλους ενήλικες που αφορά το μέγεθος και τις δραματικές συνέπειες της καταστροφής.
– Ενισχύστε την αυτοπεποίθηση και την ανθεκτικότητα των παιδιών: μιλήστε με τα παιδιά σας υπενθυμίζοντάς τους τις ικανότητές τους καθώς και τον τρόπο που μπορούν να τις αξιοποιήσουν. Ο ανοιχτός διάλογος, η χρήση ή η γραφή ιστοριών, καθώς και η ζωγραφική αποτελούν μερικά μέσα για να το πετύχετε.
– Φροντίστε τον εαυτό σας: μη ξεχνάτε ότι για να φροντίσετε κατάλληλα το παιδί σας είναι σημαντικό να φροντίσετε πρώτα τον εαυτό σας. Εάν υπήρξατε κι εσείς μάρτυρας της φυσικής καταστροφής αξιοποιήστε το δικό σας δίκτυο καθώς και τις όποιες κοινοτικές ή άλλες μορφές υποστήριξης υπάρχουν για να εκφράστε τα συναισθήματά σας και να επικοινωνήστε τις δικές σας ανάγκες. Όπως και για τα παιδιά, προσπαθήστε να δημιουργήσετε μία ρουτίνα και για τον εαυτό σας, προκειμένου να αισθανθείτε ασφαλείς. Υιοθετήστε έναν υγιεινό τρόπο ζωής και προσπαθήστε να παίρνετε μικρές αποφάσεις μέρα με τη μέρα προκειμένου να επανακτήσετε τον έλεγχο στη ζωή σας.
Τηλεφωνικές γραμμές υποστήριξης:
• Γραμμή 108 για τους πυρόπληκτους Αττικής
• Εθνική γραμμή για παιδιά και εφήβους 1107
• Εθνική τηλεφωνική γραμμή SOS – 1056 – Το χαμόγελο του παιδιού
• Δήλωση αγνοουμένων στο 199
